De Nederlandse overheid heeft op 22 april 2025 een belangrijke stap gezet richting het verantwoorde gebruik van generatieve AI. Met de verruiming van het overheidsstandpunt mogen ambtenaren nu, onder voorwaarden, generatieve AI gebruiken in hun dagelijkse werkpraktijk. Dat biedt kansen, maar het stelt ook nieuwe eisen aan overheidsorganisaties.
Wat opvalt in de nieuwe handreiking is dat er expliciet aandacht wordt gevraagd voor AI-geletterdheid, multidisciplinaire samenwerking en het maken van risicoanalyses. Die oproep is terecht. Want hoe zorg je ervoor dat generatieve AI geen black box blijft, maar een controleerbare en uitlegbare tool? En hoe vertaal je AI-geletterdheid naar beleid dat écht werkt in de praktijk?
Van ruimte naar verantwoordelijkheid
Het nieuwe beleid biedt overheden meer vrijheid om AI in te zetten, bijvoorbeeld:
- voor snellere afhandeling van vergunningsaanvragen
- het beantwoorden van burger- of ondernemersvragen
- het efficiënter nemen van besluiten
Maar met die ruimte komt ook de plicht om zorgvuldig te handelen. Overheidsorganisaties moeten kunnen aantonen dat zij risico’s kennen, mitigeren én vastleggen. Dat vraagt om duidelijke governance: wie is verantwoordelijk, hoe wordt toezicht gehouden, en op basis van welke normen?
AI-geletterdheid is meer dan training
In het standpunt van staatssecretaris Zsolt Szabó wordt AI-geletterdheid expliciet genoemd als voorwaarde voor verantwoord gebruik van generatieve AI. Training is daar een belangrijk onderdeel van, maar het is niet voldoende.
AI-geletterdheid betekent ook:
- begrijpen wat generatieve AI doet en hoe het werkt
- weten wanneer het gepast is om AI in te zetten en wanneer niet
- en hoe je keuzes uitlegbaar maakt aan collega’s, burgers en toezichthouders
Dat kan alleen wanneer AI-toepassingen ingebed zijn in een governance framework dat zorgt voor structuur, transparantie en samenwerking tussen disciplines: van juridische experts tot dataspecialisten en beleidsmakers.
De rol van een AI Governance Framework
Bij Textmetrics geloven we dat AI-geletterdheid pas echt tot zijn recht komt als het verankerd is in beleid, tooling en proces. Ons AI Governance Framework helpt overheden om de inzet van generatieve AI te professionaliseren.
Wat dat in de praktijk betekent:
- Structuur: een vast format voor het beschrijven van AI-toepassingen, doelen, risico’s, gebruikte datasets en outputcontroles
- Inzicht: een centrale plek waar je kunt zien welke AI-toepassingen in gebruik zijn, onder welke voorwaarden, en met welke beoordeling
- Toetsing: de mogelijkheid om AI-projecten af te zetten tegen ethische en juridische kaders, inclusief voorbereiding op de EU AI Act
- Samenwerking: tools en processen die juristen, dataspecialisten en beleidsmakers samenbrengen in één overzichtelijk systeem
- Compliance: automatische checks op transparantie, uitlegbaarheid, discriminatie en bias, cruciaal voor publieke verantwoording
Van experiment naar volwassen AI-beleid
De voorbeelden uit de praktijk, zoals Chatbot Guus bij de gemeente Goes of de PZH-assistent in Zuid-Holland, laten zien dat overheden steeds actiever experimenteren met AI. Dat is positief. Maar experimenten moeten uitmonden in beleid.
Wat vandaag nog een pilot is, wordt morgen operationeel. En dan is governance geen nice-to-have, maar een must-have.
De handreiking van de overheid is een begin. Maar de vertaling naar beleid op organisatieniveau, naar controleerbare AI in de praktijk, daar ligt nu de uitdaging. Textmetrics helpt overheden om die stap te zetten. Met technologie, met kennis en met een pragmatische aanpak die aansluit bij de dagelijkse praktijk van ambtenaren.
Klaar om van AI-geletterdheid werk te maken?
Of je nu AI al inzet of er pas mee begint: een stevig AI Governance Framework helpt je om kansen te benutten zonder de risico’s uit het oog te verliezen.
Plan een demo in en ontdek hoe Textmetrics overheden ondersteunt bij het verantwoord implementeren van generatieve AI